Татарстан – полиязыковая и поликультурная республика. В Республике Татарстан в 1992 году был принят «Закон о языках народов Республики Татарстан», где государственными признаны два языка: татарский и русский. В условиях демократических преобразований общества и суверенизации Республики Татарстан одним из решающих условий для успешного развития национального возрождения и сохранения народов с самобытной культурой является сохранение, функционирование и развитие их родных языков.

( Читать дальше )

“Ил”дә ниләр бар икән?
(Р.Зәйдулланың “Ил” китабы буенча).
11нче класста татар әдәбиятыннан сөйләм телен үстерү яки класстан тыш уку сәгатьләре хисабына, бүгенге көн әдәбиятының кайбер вәкилләре белән якыннанрак таныштырып китү максатыннан, аерым дәресләр яки дәрес –конференцияләр дә үткәрәм. Шундыйларның берсе- танылган шагыйрь һәм прозаик Ркаил Зәйдулланың “Ил” китабы белән таныштыру, “Сөембикә” хикәясен өйрәнүгә багышланган бер дәрес – конференциянең язмасын тәкъдим итәм.

( Читать дальше )

Бу чараны педсоветта эшлекле уен итеп тә үткәрергә мөмкин.
Сәхнәдә ике группа: «Аталар» һәм «Балалар» группасы.Кара-каршы утыралар. Сәхнә артында курай тавышы.Бераздан «Менә шундый заман җитәр» мөнәҗәтенең 3куплеты яңгырый, көйләнә. Курай моңы астында мөнәҗәтнең калган өлеше укыла.

( Читать дальше )

Встречаются сравнения с луной, солнцем, лучами солнца, звездой, кинжалом, плеткой, горой, косой, слезой, тенью, следами, партией, свертком, ношей, болезнью: мәхәббәт камчысы (плетка любви), мәхәббәт хаты (любовное письмо), мәхәббәт яше (слеза любви), мәхәббәт тавы (гора любви), мәхәббәт шәүләсе (тень любви), мәхәббәт авыруы (болезнь любви), мәхәббәт толымы (коса любви), мәхәббәт утравы (остров любви), мәхәббәт партиясе (партия любви) и т.д.

( Читать дальше )

В последнее время стали актуальными исследования взаимоотношений языка и культуры. Интерес ученых к этой проблеме привел к появлению в конце ХХ в. лингвокультурологии, изучающей национально-культурную семантику языковых единиц во всей полноте их содержания и оттенков, в степени, максимально приближенной к их восприятию носителями данного языка и данной культуры.

( Читать дальше )

Интесив технологияләр кулланып, укучыларның бәйләнешле сөйләм телен үстерү.

Яшь буынны гүзәл, эчке һәм тышкы яктан матур, гармонияле, бай рухлы кеше итеп тәрбияләү — әдәбият укытучысының төп бурычы. Һәр укучы хис омтылышларын, үз фикерләрен логик эзлеклелектә әйтә белергә тиеш. Укучы җирдәге гап-гади матурлыкны да, ямьсезлекне дә, кешеләрдәге уңай һәм тискәре сыйфатларны да күңел күзе белән күрергә, аңа бәя бирә белергә тиеш.
Татар әдәбиятыннан бәйләнешле сөләй телен үстерү дәресләре әнә шул бурычларны хәл итүдә мөһим урын алып торалар.

( Читать дальше )

Чын шагыйрь булу бервакытта да җиңел булмаган. Чөнки ихлас шагыйрь кеше дөресен җырларга тиеш. «Дөрес сүз күзгә кылыч булып кадала»,— ди халык. Г. Тукай да шагыйрьлеккә югары бәя бирә, аны «Сәмави сүз» («Күк сүзе»н) сөйләүче итеп күз алдына китерә. Ләкин мондый кешегә яшәве авыр булыр. Чөнки:

( Читать дальше )

Татар әдәбияты үсешенә Габдулла Тукай кебек зур өлеш керткән башка каләм иясен табу кыен. Алай гына да түгел, ул тугандаш төрки һәм Идел-Урал буйларындагы мари, удмурт, чуваш сүз сәнгатьләренең чәчәк атуына да зур йогынты ясады. Дөресен әйткәндә, Габдулла Тукай элеккеге зур илдәге барлык халыклар өчен дә ят булмады, киресенчә, аның әсәрләре тәрҗемә ителмәгән, чын мәгънәсендә югары сәнгатьчә шигырьләре яңгырамаган телләрне табу кыендыр. Г. Тукай татар халкын илебездә һәм дөнья күләмендә танытуда илче хезмәтен үтәде дисәк тә, хилафлык булмас.

( Читать дальше )

Из собранного материала для картографирования были отобраны диалектальные единицы по всем когнитивным сферам, давшие как многообразные лексические дублеты, так и образующие четкие изоглоссы. На каждой карте выявляются слова, изоглосса которых охватывает определенный диалектный ареал, и слова с узколокальной изоглоссной зоной. Ниже приводятся фрагменты картографического материала, в которых отражены изоглоссы распространения диалектальных единиц, относящиеся ко всем вышеуказанным когнитивным сферам.

( Читать дальше )

Лингвогеографическая интерпретация фонетических и лексических особенностей стерлитамакского говора мишарского диалекта татарского языка (в сравнении с другими говорами западноприуральского ареала)
Для лингвистики конца XX – начала XXI вв. характерно подведение итогов достигнутого почти за тысячелетний период развития науки о языке и смена научной парадигмы: от логико-грамматического и формально-семантического направлений к антропоцентрической лингвистике.
При антропоцентрическом подходе к изучению языка эксплицитно провозглашается принцип постижения языка в тесной связи с бытием человека. Язык интерпретируется как неотъемлемое свойство человека, а человек определяется как человек именно через посредство языка.

( Читать дальше )